عدالت انتقالی برای ایران

روز جهانی منع تبعیض: اهمیت عدالت انتقالی در پیشگیری از تکرار هرگونه تبعیض

روزجهانی «منع هرگونه تبعیض،» برای ترویج برابری و مبارزه با تمام اشکال تبعیض تعیین شده است. در این روز، افراد، جوامع و نهادها در سراسر جهان تشویق می شوند تا در مورد اهمیت پذیرش تنوع و رد تبعیض در تمامی اشکال آن، از جمله نژاد، طبقه، جنسیت، سن، گرایش جنسی،

فهرست مطالب

روزجهانی «منع هرگونه تبعیض،» برای ترویج برابری و مبارزه با تمام اشکال تبعیض تعیین شده است. در این روز، افراد، جوامع و نهادها در سراسر جهان تشویق می شوند تا در مورد اهمیت پذیرش تنوع و رد تبعیض در تمامی اشکال آن، از جمله نژاد، طبقه، جنسیت، سن، گرایش جنسی، دین، معلولیت و اتنیک تأمل کنند.

مفهوم عدالت انتقالی با اصولی که در روز «منع هرگونه تبعیض» مورد توجه قرار می‌گیرد، عمیقاً درهم تنیده است. عدالت انتقالی مجموعه رویکردهایی‌ست برای دستیابی به عدالت، پاسخگویی و جبران خسارت در کشورهایی که دوره‌ای از سرکوب و نقض حقوق بشر سیستماتیک را تجربه کرده‌اند.

روز جهانی منع هرگونه تبعیض برای ایجاد جوامع فراگیر و همه شمول که در آن حقوق تمام افراد محترم شمرده می‌شود، تلاش می‌کند. مکانیزم‌های عدالت انتقالی اگر به درستی فهمیده و به کار گرفته شوند نیز چنین هدفی را دنبال می‌کنند. به همین دلیل مهم است که انواع تبعیض درک و به رسمیت شناخته شود.

برخی از انواع تبعیض ممکن است شناخته‌شده‌تر از سایر اشکال باشند و یا بنا به دلایل مختلف مورد توجه بیشتر قرار گرفته باشند. به عنوان مثال، تبعیض نژادی یک تبعیض شناخته شده است و ممکن است در مقایسه با تبعیض بر اساس سن، بیشتر مورد توجه قرار گرفته باشد. در مسیر عدالت انتقالی آنچه اهمیت دارد، دیدن و معتبر شمردن تمام انواع تبعیض و گروه‌های آسیب‌دیده از آن‌ها است.

برخی دیگر از تبعیض‌ها با وجود شناخته شده بودن، در اولویت قرار نمی‌گیرند. تبعیض علیه زنان و جامعه کوئیر غالبا در این دسته می‌گنجد. بسیاری بر این باورند که به محض رهایی از حکومت‌های سرکوب‌گر، زنان و جامعه کوئیر نیز به حقوق خود دست خواهند یافت و منع تبعیض علیه آن‌ها نیازمند ساز و کارهای تخصصی و جداگانه در ایران نیست. در واقع تبعیض علیه این گروه‌ها به نادرستی تنها به رفتار و قوانین حکومت‌های دیکتاتوری تقلیل داده شده و جنبه‌های بسیار عمیق فرهنگی و اجتماعی آن نادیده گرفته می‌شود. وظیفه‌ عدالت انتقالی این است که از برقراری عدالت برای تمام گروه‌های مورد تبعیض اطمینان حاصل کند و به بهانه اولویت‌بندی، نوع متفاوتی از تبعیض را شامل حالشان نکند. عدالت انتقالی با به رسمیت شناختن و اولویت دادن به تمام تبعیض‌ها می‌تواند مانع از تکرار آن‌ها شود.

گروه دیگری از تبعیض‌ها نه تنها معتبر شناخته نمی‌شوند بلکه عادی‌سازی هم شده‌اند. تبعیض علیه افراد دارای معلولیت را می‌توان در این دسته قرار داد. در برنامه‌های صدا و سیما می‌توان نمونه‌هایی از این تبعیض را دید که چطور با دستمایه‌ طنز قرار دادن، تبعیض علیه افراد دارای معلولیت در ایران را عادی‌سازی می‌کنند. هدف ممانعت از تکرار تبعیض در عدالت انتقالی می‌تواند توسط آموزش و آگاهی‌رسانی محقق شود. به همین دلیل روزهایی مثل روز جهانی مبارزه با هرگونه تبعیض می‌تواند به بستر مناسب برای این آگاهی‌رسانی تبدیل شود تا تمام انواع تبعیض دیده شوند وصدای  افراد متعلق به گروه‌های تحت تبعیض شنیده شود.

در قلب عدالت انتقالی برای ایران، برقراری صلح و ثبات دائمی در جامعه‌ای که از درگیری یا سرکوب بهبود می‌یابد، قرار دارد. به کمک رفع تبعیض و تلاش برای برابری، این جامعه می‌تواند یکی از ریشه‌های اصلی درگیری را حذف کرده و بنیادی محکم برای صلح پایدار و ایران آزاد بنا کند. روز منع هرگونه تبعیض به ما یادآوری می‌کند که صلح تنها به معنای نبود درگیری نیست، بلکه حضور عدالت و برابری نیز از عناصر اصلی آن است.

می‌توان گفت روز «منع هرگونه تبعیض» و عدالت انتقالی از طریق اهداف مشترک خود برای ترویج برابری، رسیدگی به بی‌عدالتی‌های واقع شده در گذشته و ایجاد جوامع همه‌شمول، به طور عمیق با یکدیگر مرتبط هستند. در حالی که روز «منع هرگونه تبعیض» به عنوان یادآور سالانه‌ی این اهداف عمل می‌کند، عدالت انتقالی اما، چارچوبی عملی برای دستیابی به آنها ارائه می‌دهد. این دو، هم‌شانه با هم، چشم‌اندازی از جهانی را ارائه می‌دهند که در آن تبعیض ریشه‌کن شده و عدالت و صلح برقرار است.

جاستیداد