در سال‌های اخیر عدالت انتقالی نسبت به قبل همه‌شمول‌تر شده و به گروه‌های به حاشیه رانده شده بیشتر توجه می‌کند. افراد دارای معلولیت اما همچنان از این توجه محروم مانده‌اند. اجازه دهید پیش از ادامه بحث، درباره مفهوم عبارت پرکاربرد و محبوب این روزهای فعالان حقوق بشر، یعنی «همه‌شمول»، صحبت کنیم. به ویژه اینکه پیشتر همراهان جاستیداد هم در بخش کامنت‌ها معنا و مراد استفاده از آن را پرسیده بودند.
همه‌شمولی در دنیای امروز به معنای تضمین مشارکت و دسترسی برابر برای همه افراد در حوزه‌های مختلف، بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های جنسیتی، اتنیکی، نژادی، سنی، اقتصادی، یا توانایی‌های جسمی و ذهنی است. بر این اساس، در حوزه عدالت انتقالی برای ایران نیز باید همه گروه‌ها، بدون توجه به این تفاوت‌ها، فرصت مشارکت و نقش‌آفرینی داشته باشند.
به طور مشخص، در رابطه با مشارکت افراد دارای معلولیت در فرآیند عدالت انتقالی برای ایران، گام نخست شناسایی و مستندسازی نقص حقوق این افراد است. بسیاری از این نقض‌ها ناشی از اجرا نشدن یا اجرای ناقص قوانین موجود است؛ از جمله اجرا نشدن قانون‌های مصوب در حوزه حقوق معلولیت و اجرای ناهماهنگ و سلیقه‌ای چند ماده حیاتی از قانون ۱۳۹۶، یعنی قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت.
زیرمجموعه موارد بالا، می‌توان به نمونه‌های دیگری از نقض حقوق افراد دارای معلولیت نیز اشاره کرد، از جمله:
• مناسب‌سازی نشدن معابر عمومی، خیابان‌ها، ساختمان‌ها، پارک‌ها، مراکز تفریحی و ورزشی و آموزشی و غیره و خلاصه همه فضاهای عمومی؛
• وجود موانع و چاله‌های تهدیدکننده جان افراد نابینا و دیگر گروه‌ها؛
• مناسب‌سازی نشدن وسایل حمل و نقل عمومی و در اختیار نگذاشتن وسایل حمل و نقل ویژه با تسهیلات مقرون به صرفه؛
• مخاطرات جانی ناشی از تردد با وسایل نقلیه مناسب‌سازی نشده و رانندگان ناآگاه و آموزش ندیده؛
• گرانی و کمیابی بسیاری از لوازم بهداشتی و توانبخشی، به‌گونه‌ای که سلامت و زندگی افراد دارای معلولیت را به خطر انداخته است؛
• گرانی، کمیابی و نایابی بسیاری از داروهای ضروری برای گروه‌های زیادی از افراد دارای معلولیت؛
•عدمتامین دارو برای بیماران اس‌ام‌ای و مرگ تدریجی بسیاری از آنها، در کنار زندگی شکنجه‌آمیز بیمارانی که به این داروها نیاز دارند، به‌ویژه کودکانی که با اس‌ام‌ای و دردهای آن مواجه‌اند؛
• محروم کردن افراد ناشنوا از دسترسی به زبان اشاره به‌عنوان یکی از عناصر هویتی آنها.
▪️در فرایند همه‌شمول عدالت انتقالی باید موارد بالا و مشابه آنها شناسایی شود و فرایندهای عدالت انتقالی بتواند با کشف حقیقت به برقراری عدالت و جبران خسارت به نقض حقوق افراد دارای معلولیت کمک کند.
همچنین تضمین‌عدم تکرار نقض حقوق افردا دارای معلولیت با اصلاحات نهادی و ساختاری و بازسازی نگرشی و آموزشی نیروی انسانی فعال در آنها از ماموریت‌های مهم عدالت انتقالی برای ایران خواهد بود.
عدالت انتقالی برای ایران
منو
