تصور کنید دنیایی که در آن هر کودک، بدون ترس از خشونت و تهدید، بتواند در محیطی امن و حمایت‌گرانه رشد کند. این همان دنیایی است که عدالت انتقالی می‌تواند برای کودکان و نوجوانان کشور ما به ارمغان بیاورد. اما چگونه می‌توانیم در ایران این رویا را به واقعیت تبدیل کنیم؟
قانون‌های کنونی در ایران در مجموع برای حفاظت از امنیت کودکان دچار کاستی‌ها و ضعف‌های جدی هستند. عدم تخصیص اعتبار و نبود دستورالعمل‌های اجرایی از جمله دلایلی هستند که این قوانین را ناکارآمد کرده‌اند. این در حالی است که حق شنیده شدن صدای کودکان و نوجوانان در قانون‌های مختلف بین المللی و حتی داخلی از جمله قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ۱۳۹۹ به رسمیت شناخته شده اما به‌طور عملی به این حق توجهی نمی‌شود. این موضوع باعث شده همین بخش از جامعه به عنوان یکی از بزرگترین بخش‌های جمعیتی، در اعتراض‌های سال گذشته حضور گسترده داشته باشند.
درباره کاستی‌های قانون‌های کنونی در ایران برای حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان می‌توان به استفاده از کودکان به عنوان سرباز مثلا برای سرکوب اشاره کرد. با وجود اینکه قانون‌های بین‌المللی مانند پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک و پروتکل‌های ژنو به صراحت استفاده از کودکان زیر ۱۵ سال در جنگ را ممنوع کرده‌اند، اما جمهوری اسلامی به آن‌ها بی‌توجهی می‌کند.
علاوه بر این، ناامنی در مدارس و فضاهای آموزشی نیز به عنوان یک مشکل جدی مطرح است. دانش‌آموزان توسط معلمان و دیگر مسئولان آموزشی مورد #خشونت و آزارهای کلامی، تحقیر و تنبیه فیزیکی قرار می‌گیرند. این ناامنی‌ها محصول اقداماتی است که مدارس را به محیط‌های نظامی تبدیل کرده و ماهیت علمی و فرهنگی آن را از بین برده است.
در این میان، عدالت انتقالی می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر برای بهبود وضعیت کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار گیرد. عدالت انتقالی نه تنها به دنبال تحقق عدالت و برابری است، بلکه به دنبال ایجاد امنیت و آزادی برای کودکان و نوجوانان نیز است.
اما این رویا تنها با یادآوری قربانیانی مانند کیان پیرفلک و نیکا شاکرمی، و ده‌ها کودک دیگر که که در اعتراض‌های جنبش زن، زندگی، آزادی کشته شدند به واقعیت تبدیل خواهد شد. کشته شدن آن‌ها در جریان خشونت حکومتی، نشانگر نیاز فوری به تغییرات معنادار و پایدار در قوانین و سیاست‌ها هستند. ایجاد یک سیستم عدالت انتقالی که با ارزش‌های بنیادین عدالت، آزادی و امنیت پیوند خورده باشد، می‌تواند به جلوگیری از تکرار چنین تراژدی‌هایی کمک کند و آینده‌ای روشن‌تر و امن‌تر برای نسل‌های آینده به ارمغان بیاورد.
منبع عکس: العربیه فارسی
