عدالت انتقالی برای ایران

مشارکت کودکان از اولین قدم

برای اطمینان از طراحی و اجرای برنامه‌های عدالت انتقالی با محوریت کودکان، باید مشارکت کودکان را از اولین قدم، یعنی تدوین اصول و طراحی رویه‌های اجرایی عدالت انتقالی تضمین کرد. در غیر این صورت، به احتمال زیاد در جریان پیاده سازی و اجرای عدالت انتقالی نیز در نظر گرفته نمی‌شوند.

جستجو و تحقیق با حساسیت نسبت به آسیب‌پذیری خاص کودکان

بخشی از اجرای عدالت انتقالی، تحقیق درباره جنایات و نقض‌های حقوق بشری پیشین است. رویکرد حساس به کودکان ایجاب می‌کند تا در مسیر تحقیق، آسیب‌پذیری خاص کودکان در نظر گرفته شود. نتیجه چنین رویکردی این است که تمامی نمونه‌های نقض حقوق کودکان و جنایت علیه آن‌ها لحاظ می‌شود. نمی‌توان در زمان تحقیق بر روی موارد نقض حقوق بشر،‌ کودکان را به صورت مستقل لحاظ نکرد و انتظار داشت تا در زمان طراحی برنامه‌های اجرای عدالت، مانند دادگاه‌های کیفری، رویه‌های غیرقضایی، سازوکارهای پاسخگویی، جبران خسارت یا تضمین عدم تکرار، کودکان در نظر گرفته شوند.

لحاظ کردن شرایط سنی، درک و تجربه کودکان

کودکان به دلیل تفاوت سنی، سطح درک و شرایط زیستی، نمی‌توانند به عنوان یک کل در نظر گرفته شوند و تفاوت‌هایشان در فرآیند عدالت انتقالی به حساب نیاید. کودکان با جنسیت و هویت جنسی متفاوت،‌ کودکان دارای معلولیت، کودکان متعلق به گروه‌های اتنیکی و ملیتی و سایر گروه‌های به حاشیه رانده شده کودکان، هم به دلیل تجربه زیست متفاوت و هم رعایت اصل بدون تبعیض، باید با وزن یکسانی در نظر گرفته شوند.

محوریت کودکان در هنگام ترغیب، اطلاع‌رسانی و گزارش‌دهی

کودکان باید در برنامه‌ریزی برای ترغیب شاهدان، قربانیان و بازماندگان نقض‌های حقوق بشری به مشارکت، جمع‌آوری اطلاعات و شواهد و همچنین ارایه گزارشات مرتبط با عدالت انتقالی، در نظر گرفته شوند.

مراقبت و حفظ امنیت کودکان

حفظ سلامت و امنیت کودکان در جریان رسیدگی به پرونده‌های نقض حقوق بشری و کشف حقیقت و سایر ارکان عدالت انتقالی اهمیت زیادی دارد.

حمایت روانی تخصصی از کودکان

توجه به آسیب‌پذیری کودکان، به خصوص کودکانی که به هر نحوی تحت تاثیر آثار نقض‌های گسترده حقوق بشری قرار گرفته‌اند، لازمه کار با کودکان است. این مراقبت، علاوه بر کودکانی که به عنوان شاهد و راوی در سازوکارهای عدالت انتقالی نقش ایفا می‌کنند، به کودکانی که در فعالیت‌های ترویجی و اطلاع‌رسانی فعالیت می‌کنند نیز مربوط است.

حمایت خانواده و جامعه از کودکان

خانواده و جامعه دو ابزار مهم تاب‌آوری کودکان هستند. این نقش،‌ باید در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با فرآیند‌های عدالت ‌انتقالی در نظر گرفته شود. علاوه بر بازکردن جای مناسب برای نقش‌آفرینی خانواده کودکان و جامعه اطراف، از جمله نهادهای مدنی و مدارس، آموزش آن‌ها و نظارت بر عملکردشان نیز باید بخشی از برنامه‌های مرتبط با عدالت انتقالی باشد.

طراحی ابزارهای نظارتی و گزارش‌دهی حساس نسبت به کودکان

نظارت بر نوع رفتار با کودکان در تمام مراحل عدالت انتقالی و سازوکارهای تحقیق، کشف حقیقت، اجرای عدالت، جبران خسارت و تغییرات ساختاری، بخش جدایی ‌ناپذیر اصول حاکم بر فرآیند عدالت انتقالی فراگیر است.

جاستیداد