در روند عدالت انتقالی، روزنامهنگاران همچون شماری از گروههای دیگر جامعه مانند فعالان مدنی، وکلا و خانوادههای دادخواه میتوانند تاثیرگذار باشند. روبرتو ساویو، روزنامه نگار، مفسر و فعال عدالت اجتماعی و اقلیمی ایتالیایی، نمونهای مثال زدنی از تاثیر روزنامهنگاری بر عدالت انتقالی است.
روبرتو ساویو، با تاسیس خبرگزاری آیپیاس Inter Press Service (IPS)، در عرصهای گام نهاد که روزنامهنگاری را در سطح جهانی به دو بخش پیش و پس از خود تقسیم کرد. سرویس خبری آیپیاس بستری برای روزنامهنگاران جنوب جهانی و کشورهای در حال توسعه فراهم کرد تا با آن صدای محذوف خود از رسانههای جریان اصلی را به سراسر دنیا برسانند. تاثیر عمده ساویو از طریق صدا دادن به بیصدایانی بود که رسانههای جریان اصلی به راحتی میتوانستند آنها را نادیده بگیرند و یا از آنها غفلت کنند.
این رسانه به صورت تخصصی به مسائل جهانی توسعه، حقوق بشر و محیط زیست میپردازد و همین امر، در کنار اعتبار بینالمللی آن، تفاوتش را با رسانههای مشابه و وبسایتهای خبری محلی که کارکرد مشابهای دارند، مشخصتر میکند.
از آنجایی که شنیده شدن صدای قربانیان و جوامع به حاشیه رانده شده بخش مهمی از برقرای عدالت در روند عدالت انتقالی است، چنین رسانهای نه تنها در خدمت عدالت انتقالی بوده بلکه محیطی برای رشد ملزومات آن فراهم کرده است. در واقع فعالیت آیپیاس به تسهیل گفتوگوی جهانی در زمینه حقوق بشر و عدالت، دو امر اساسی از جنبههای عدالت انتقالی کمک کرد.
بسیاری از روزنامهنگاران مستقل ایرانی که تاکنون نیز پژواک صدای به حاشیه راندهشدگان بودهاند، میتوانند با الگوبرداری و مناسبسازی فعالیتهای وی در هماهنگی با بستر اجتماعی و سیاسی غالب بر ایران، با رساندن هر چه بیشتر صدای قربانیان، خانوادههای دادخواه و گروههای به حاشیه رانده شده در روند عدالت انتقالی نقش پررنگتری ایفا کنند.
از سوی دیگر، فعالیتهای ساویو بر سیاستگذاران و جوامع بین المللی نیز موثر بوده است. به این ترتیب دفاع او از حقوق بشر و عدالت اجتماعی به صورت غیرمستقیم از اصول پایه عدالت انتقالی با ترویج پاسخگویی و حاکمیت قانون حمایت کرده است. روزنامهنگاران ایرانی که هم اکنون نیز در زمینه گزارش و آگاهیرسانی نقض حقوق بشر فعال هستند، میتوانند از طریق گزارشهای خود به فهم اهمیت رسیدگی به بی عدالتیهای گذشته به منظور ایجاد صلح پایدار در مسیر عدالت انتقالی کمک کنند.
به علاوه، نگاه ساویو به رخدادهای جنوب جهانی در جریان اعتراضهای زن، زندگی، آزادی و تفسیر خواستههای معترضان داخل کشور جالب توجه است. او همان زمان در مصاحبهای پیش یبنی کرد که در ده سال آینده ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی ایران به حدی تغییر خواهد کرد که اصولگرایان دیگر قادر به حفظ شرایط نباشند.
در صورت عملی شدن این پیشبینی، بازوهای موثر در روند عدالت انتقالی، از جمله روزنامهنگاران، باید بتوانند تا پیش از آن با شناخت بیشتر از چهرههایی چون ساویو و فعالیتهای او برای چنین شرایطی آماده باشند.