عدالت انتقالی برای ایران

پس از بررسی سه مورد تونس، لیبی و مصر، نگاهی هم به آفریقای جنوبی داشته باشیم. علت انتخاب آفریقای جنوبی توسط «جاستیداد» به عنوان موضوع این پست نه به خاطر شباهت‌های احتمالی آن با ایران بلکه به دلیل نقش بسزای این کشور در تاریخچه عدالت انتقالی است. به بیانی، می‌توان اذعان کرد که آفریقای جنوبی را می‌توان به عنوان یکی از نخستین موارد عدالت انتقالی در معنای مدرن آن به‌حساب آورد. همانطور که می‌دانیم، فرآیند عدالت انتقالی در آفریقای جنوبی به سال ۱۹۹۰ میلادی و نقض‌‌های سیستماتیک حقوق بشری براساس آپارتاید نژادی بازمی‌گردد. 

نکات مثبت عدالت انتقالی در آفریقای جنوبی: 

 

• • تصویب قانون تشکیل کمیسیون حقیقت و آشتی جهت رعایت حاکمیت قانون و تبیین رکن تضمین عدم تکرار. 

 

• • بهره‌گیری از کمیسیون حقیقت و آشتی جهت تسهیل آشتی ملی، رفع تبعیض نژادی و ایجاد یک دموکراسی چند فرهنگی. 

 

• • تاکید بر عدالت ترمیمی با توجه به ایجاد کمیسیون حقیقت و آشتی در جریات رکن حقیقت و عدالت. 

 

• • تمرکز بر قربانیان و خانواده‌ آن‌ها به جای توجه صرف بر مرتکبین جنایات. 

 

• • ارائه وعده عفو به مرتکبین با شرط بیان حقیقت توسط آن‌ها و درنتیجه یافتن برخی از حقایق پنهان از این راه جهت تضمین بهتر رکن حقیقت. 

 

• • برگزاری بیش از ۲۰۰۰ جلسه حقیقت‌یابی و ارائه شهادت به صورت عمومی. 

 

• • توجه ویژه به جبران خسارت‌های نمادین و رکن به خاطر سپاری با تاسیس موزه‌، نام‌گذاری خیابان‌ها و اماکن عمومی و تاسیس پارک‌های حقوق بشری. 

نکات منفی عدالت انتقالی در آفریقای جنوبی: 

 

• • توجه بیش از اندازه به فرآیند‌های مبتنی بر کمیسیون حقیقت و آشتی موجب کم‌توجهی به عدالت کیفری و نارضایتی قربانیان و خانواده آن‌ها شد. 

 

• • بی‌توجهی به لزوم حمایت‌های روان‌شناسی برای قربانیان و خانواده آن‌ها در طی جلسات ارائه شهادت. 

 

• • نگاهی کوتاه‌مدت به فرآیند عدالت انتقالی و توجه نکردن به زمینه‌های فرهنگی-اجتماعی آپارتاید نژادی. 

 

• بی توجهی به لزوم اصلاح سیستم اقتصادی و توزیع ثروت، سیستم آموزشی و دولتی برای ریشه‌کن کردن تبعیض‌های سیستماتیک و نتایج آن.