نقش خانواده‌های دادخواه در به خاطر سپاری گذشته چیست؟
اجرای عدالت انتقالی در ابتدا وظیفه دولت است. در شرایطی که دولت خود به ناقض اصلی حقوق بشر تبدیل میشود، این وظیفه به سازکارهای بین‌المللی و همینطور نهادهای مردمی و مردم منتقل میشود. در این شرایط، خانواده‌های دادخواه که باید دریافت کننده عدالت انتقالی باشند، خود به یکی از بازیگران اصلی موثر در مسیر دستیابی به عدالت انتقالی مبدل می‌شوند. خانواده‌هایی که به نحوی مورد بی‌عدالتی حکومت قرار گرفته وعزیزی از دست داده‌اند و برای دستیابی به حقیقت و عدالت و در تلاشند. آنان نشانی زنده و یادآور تاریخی هستند که حاکمیت همواره سعی در به فراموشی سپردن آن دارد و در نتیجه، تلاش‌های این خانواده‌ها بدون فشار امنیتی و سرکوب رها نخواهد شد.
برای مثال، در روزهای گذشته، سه تن از اعضای خانواده مهران بصیر توانا، یکی از جان باختگان اعتراضات زن، زندگی، آزادی در فومن بازداشت شدند. همچنین، جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات ماشالله کرمی، پدر محمد مهدی کرمی اخیرا در حالی برگزار شد که او از هشت ماه پیش تاکنون در بازداشت و بلاتکلیفی است. منوچهر بختیاری و ناهید شیرپیشه، والدین پویا بختیاری از کشته شدگان اعتراضات آبان ۹۸ نیز کماکان در حبس در تبعید به‌سر می‌برند.
این موارد تنها نمونه‌ای از خروار هستند.
بخشی از این پرونده‌ها توجه افکار عمومی را به خود جلب و در مواردی احتمالا در کاهش مدت بازداشت یا میزان محکومیت موثر بوده است.
پیشتر در جاستیداد از اهمیت به خاطرسپاری جنایت و نقض حقوق و تاثیر آن بر جلوگیری از تکرار خشونت‌های گذشته صحبت شده است. در این راستا خانواده‌های دادخواه جایگاهی ویژه دارند. آنها با آگاهی‌رسانی درباره حقوقی که از عزیزانشان نقض شده و رنجی که متحمل شده اند تاثیری مهم در افشای حقیقت، به رسمیت‌شناخته شدن قربانیان، اجرای عدالت و جلوگیری از تکرار جنایات در آینده دارند. از این رو حمایت از خانواده‌های دادخواه علاوه بر حرکتی انسانی، به یک خیر جمعی بزرگتر یاری می‌رساند.
به این ترتیب، در مسیر عدالت انتقالی، ایستادن شانه به شانه با خانواده‌های دادخواه یک وظیفه جمعی است. در این راه همراهی فعالین حقوق بشر، رسانه‌های جمعی و تک تک شهروندان مسئولیت‌پذیری که پشتیبانشان هستند، تاثیرگذار است. خواه این همراهی با یک موج رسانه‌ای و کمپین آگاهی‌رسانی باشد خواه تلاش‌های فردی گسترده‌تر.
شهروندان عادی جامعه با آگاهی‌رسانی و جلوگیری از فراموشی فجایع گذشته یا اطلاع‌رسانی در خصوص فشارهای امنیتی و پرونده‌سازی علیه خانواده‌های دادخواه به جلوگیری از روند نقض حقوق کمک می‌کنند. به بیان دیگر، پشتیبانی از خانواده دادخواه به عنوان نمادی واضح از به خاطرسپاری رویدادهای ناگوار گذشته، ارزش‌های بنیادینی همچون عدالت و حقوق بشر را تقویت می‌کند. گذر از گذشته بدون به خاطرسپاری آن ناممکن بوده و حمایت از خانواده‌های دادخواه لازمه حتمی آن است.
