حامد اسماعیلیون در چهارمین سالگرد ساقط شدن هواپیمای اوکراینی به نکات مهمی درباره تفاوت شعارها و رویکردهای عدالت انتقالی در ایران با کشوری مانند آفریقای جنوبی اشاره کرد. اگرچه این مقایسه یک پیش فرض مهم داشت و آن اینکه فارغ از تفاوت‌ها، عدالت انتقالی چارچوب مرجح رسیدگی به جنایت‌ها و دادخواهی قربانیان جمهوری اسلامی است.
اسماعیلیون در سخنرانی خود شعار«نه می‌بخشیم و نه فرمواش می‌کنیم» که از سوی خانواده قربانیان هواپیمای اوکراینی و بسیاری از خانواده‌های دادخواه دیگر مطرح می‌شود را با شعار «گذشت کن و فراموش نکن» در آفریقای جنوبی مقایسه کرد.
او گفت «گذشت کن و فراموش نکن» زمانی در آفریقای جنوبی مطرح شد که رئیس حکومت آپارتاید پذیرفته بود از قدرت کنار برود و برای برگزاری انتخابات آزاد همکاری می‌کرد. به گفته او، این شعار زمانی مطرح شد که قربانیان تغییر را ایجاد کرده بودند؛ برخلاف ایران که برای قربانیان خشونت حکومت از اعدامیان اول انقلاب و سال ۶۷ و قتل‌های زنجیره‌ای گرفته تا کشته شدگان حمله به کوی دانشگاه و اعتراض‌های انتخابات ۸۸، آبان ۹۸ و جنبش زن، زندگی، آزادی و درباره روزنامه‌نگارانی مانند الهه محمدی و نیلوفری حامدی امکان هیچ عدالتی فراهم نبوده است.
از سخن اسماعیلیون می‌توان استنباط کرد که اگرچه هر دو شعار بر آمده از عدالت انتقالی هستند اما نمی‌توان شرایط دو جامعه و رفتار حکومت‌های آنها را با هم مقایسه کرد و نتیجه گرفت آنچه در آفریقای جنوبی گفته شده و اتفاق افتاده در ایران هم باید عینا تکرار شود.
از سوی دیگر، اگرچه عدالت انتقالی از یک جامعه به جامعه دیگر می‌تواند رنگ و بو و شعارهای متفاوتی داشته‌باشد، اما افشای حقیقت، اجرای عدالت در چارچوب جمعی و اصولی (در مقابل اقدامات شخصی و انتقام‌جویانه)، جبران خسارت برای قربانیان (چه خسارات مادی و چه نمادین)، تضمین عدم تکرار جنایت‌ها و داشتن تمهیداتی برای به خاطر سپاری جنایت‌ها در جامعه، اصول ثابت عدالت انتقالی هستند.
فهم و پذیرش تمایز بنیادین میان مقوله عدالت، حتی در سطح سنگین‌ترین مجازات کیفری، با انتقام هم در این بحث مهم است. همه، حقِ برخورداری از عدالت را دارند؛ درحالی‌که «انتقام حق نیست». ضمن اینکه سنت انتقام با هدفِ خارج شدن از چرخه معیوب و خونین خشونت، ناسازگار است.
در نهایت می‌توان از صحبت‌های اسماعیلیون اینگونه فهمید و نتیجه گیری کرد که شعار «نه می‌بخشیم و نه فراموش می‌کنیم» در داخل چارچوب عدالت انتقالی قابل تعریف است و آن طور که بعضی وانمود می‌کنند در چارچوب انتقام‌گیری نیست. بخشیدن یا نبخشیدن هم بیشتر تصمیمی شخصی برای قربانیان و خانواده‌های آنان پس از احقاق حق است و نمی‌توان آن را جز لاینفک عدالت انتقالی برشمرد.
